Philippines-Trung Quốc và Biển Đông

(Toquoc)-Quan hệ Philippines-Trung Quốc tiếp tục phát sinh căng thẳng, khi cục diện song phương và đa phương nhiều thay đổi buộc phải cân nhắc một nước cờ  và cả bàn cờ.

Vừa qua, dư luận khu vực chú ý tới việc quân đội Philippines có kế hoạch sử dụng một loại tàu hiện đại do Mỹ chế tạo để tăng khả năng tuần tra tại các vùng biển tranh chấp trên Biển Đông. Nhóm thủy thủ Philippines được cử sang Mỹ sắp hoàn thành khóa huấn luyện điều khiển loại tàu tuần tra lớp Hamilton.

Tàu lớp Hamilton này dài 115m, đạt tốc độ tối đa 29 hải lý/giờ, có thể vận hành trên biển mà không cần tiếp nhiên liệu trong 45 ngày, với thủy thủ đoàn gồm 167 người. Tàu có cả nhà chứa máy bay và sân đỗ cho trực thăng.

Cùng thời gian này, Bộ Ngoại giao Philippines đã xác nhận việc nước này gửi công hàm tới Ban phụ trách các vấn đề Đại dương và Luật Biển LHQ để phản đối yêu sách đường chín đoạn của Trung Quốc ở Biển Đông, khẳng định đòi hỏi này là “không có cơ sở theo luật quốc tế”.

Không nói thì cũng rõ, Bắc Kinh đã ra tuyên bố không chấp nhận lập trường của Philippines và khẳng định “Trung Quốc có chủ quyền không thể tranh cãi với các đảo và vùng biển lân cận tại Biển Đông. Trung Quốc có chủ quyền và quyền tài phán với các vùng biển, đáy biển và thềm lục địa liên quan”.

Các sự kiện trên diễn ra sau khi quan hệ giữa hai bên phát sinh nhiều căng thẳng. Ngày 2/3, hai tàu Trung Quốc đã đụng độ với tàu thăm dò dầu khí của Philíppin tại vùng biển gần Bãi Cỏ Rong. Sau vụ này, Philippines đầu tư 180 triệu USD, đợt đầu trong chương trình đầu tư tuyên bố khoảng 2,33 tỷ USD, để cải tạo đường băng trên đảo Pagasa và triển khai một số khí tài quân sự tại 8 đảo mà nước này đang chiếm giữ trên quần đảo Trường Sa. Quân đội Philíppin cũng tiến hành tập trận Balikatan với Mỹ kéo dài tới ngày 15/4.

Thế rồi, ngày 30/3, Trung Quốc thực hiện án tử hình đối với ba công dân Philippines vì tội buôn lậu ma túy. Việc Bắc Kinh từ chối các thỉnh cầu của Manila giảm án cho công dân của họ đã khiến cho các căng thẳng nghiêm trọng hơn. Một số tờ báo lớn của Philippines đã đưa sự việc nói trên lên trang nhất, gây bất bình của dân chúng. Theo đánh giá của Bộ Ngoại giao Philippines, việc hành quyết các công dân nước này có thể là để trả đũa vụ 2/3. Nguồn tin của ngoại giao đoàn tại Manila cho biết nhiều khả năng Philippines sẽ chính thức tiến hành khai thác mỏ dầu Sampaguita tại khu vực bãi Cỏ Rong, ngoài khơi Bãi Cỏ Rong (Reed Bank), vị trí gầnPhilippines và xa Trung Quốc. Chủ tịch của Công ty Forum Energy (Anh) khẳng định “đã thực thi các cam kết hợp đồng với Bộ Năng lượng Philippines và hướng tới đầu tư hơn nữa vào dự án (Reed Bank)”. Sự cứng rắn của Bắc Kinh được cho là nhằm “cảnh cáo” Manila gần đây có xu hướng xa Bắc Kinh và thân Washington hơn so với thời chính quyền Gloria Arroyo.

Nhưng nguyên nhân chính có lẽ là dầu khi. Ngày 24/3, một chuyên gia về biển của Trung Quốc cảnh báo rằng kế hoạch thúc đẩy thăm dò dầu khí tại Biển Đông của một công ty dầu khí Philippines sẽ làm phức tạp thêm những tranh chấp lãnh thổ giữa Trung Quốc và các nước ASEAN.

Năm 1995 và các năm 1998-1999, đụng độ đã xảy ra giữa Trung Quốc và Philippines do Trung Quốc tiến hành xây dựng trên đảo đá ngầm "Mischief" ở gần đó. Phía Philippines cho rằng các hành động của Trung Quốc làm tăng khả năng can thiệp vào việc Philippines thăm dò tại khu vực "Reed Bank", nơi Manila đã hoàn thành một nghiên cứu địa chấn vào năm 1995.

Nhưng tình hình ngày nay đã có ba điểm khác với 16 năm trước. Hồi xẩy ra xung đột Trung Quốc và Philippines năm 1995 về bãi đá ngầm “Mischief”, Mỹ đã rũ bỏ mọi can dự vào Đông Nam Á và Biển Đông. Hiện nay, Mỹ tái can dự và thách thức tuyên bố “lợi ích cốt lõi” mà Bắc Kinh đưa ra về Biển Đông. Không những thế, ngày 20/2/2011, tại Manila, Tư lệnh Quân đội Mỹ tại Thái Bình Dương Robert Willard Mỹ đã cam kết tiếp tục hỗ trợ Philippines trong “việc bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và an ninh, nhất là hỗ trợ việc tuần tra tại Biển Đông”. 

Trung Quốc cũng không còn là Trung Quốc của năm 1995. Hạm đội Nam Hải được xây dựng thành hạm đội lớn mạnh nhất của Trung Quốc. Mùa hè này, Varyag - tàu sân bay đầu tiên của nước này sẽ đi vào hoạt động. Tiếp đó, sự quan tâm quốc tế lại hướng về việc một tàu chiến lớn của hải quân Trung Quốc đang được hoàn tất tại cảng đóng tàu Trường Xuân gần Thượng Hải. Tàu Jinggangshan là tàu đổ bộ loại 071, trọng tải 20.000 tấn, dài 210m, tầm hoạt động 11.000 km, chở 800 quân, mang theo 4 tàu nệm hơi, 20 xe bọc thép, 2 trực thăng Z-8 (xem ảnh). Tàu dự định được biên chế vào đội tàu sân bay chiến đấu của Varyag. Các lữ đoàn thủy quân lục chiến của Trung Quốc, từ 10.000-12.000 người, đều thuộc biên chế  hạm đội Nam Hải.

Mặt khác, quan hệ giữa Trung Quốc với Philippines, cũng như với các nước Đông Nam Á và tổ chức ASEAN, đã trưởng thành, mở rộng trên mọi lĩnh vực. Giữa hai nước còn có Tuyên bố Quy tắc ứng xử Biển Đông (COC) và hàng loạt cam kết khác. Trung Quốc là một nước lớn có trách nhiệm. Kim ngạch xuất khẩu của Philippines sang Trung Quốc trong năm 2010 đã tăng kỷ lục 5,7 tỷ USD so với năm 2009. Như vậy, hai nước sẽ hành động như thế nào nếu xung đột leo thang đều phải tính kỹ. Họ sẽ phải cân nhắc lợi hại giữa một nước cờ và toàn bộ bàn cờ./.

theo TS Nguyễn Ngọc Trường

Quan hệ Trung Quốc-Nga và Hoa Kỳ: Tại một bước ngoặt?

Kể từ khi kết thúc Chiến tranh Lạnh, các mối quan hệ chính trị và kinh tế được cải thiện giữa Bắc Kinh và Moscow đã ảnh hưởng đến một loạt các vấn đề an ninh quốc tế. Trung Quốc và Nga đã mở rộng hợp tác song phương về kinh tế và an ninh của hai bên. Ngoài ra, họ đã theo đuổi các chính sách riêng biệt, nhưng vẫn  song song với nhau, liên quan đến nhiều vấn đề toàn cầu và khu vực.

Tuy nhiên, cách tiếp cận Trung Quốc và Nga trong một loạt các vấn đề đáng chú ý phần lớn vẫn còn  thiếu sự phối hợp vào một số thời điểm. Giao lưu kinh tế giữa Trung Quốc và Nga vẫn còn rất nhỏ so với  hầu hết các nước thân thiện khác...

Mặc dù quan hệ mạnh mẽ giữa Trung Quốc - Nga có thể tạo ra những thách thức lớn cho các quốc gia khác, nhưng có một số yếu tố làm cho quan hệ hai nước này không chắc rằng họ  sẽ tạo thành một khối.

Mối quan hệ giữa hai chính phủ Trung Quốc và Nga có lẽ là đang ở thời kỳ tốt hơn bao giờ hết. Các nhà lãnh đạo của cả hai nước đã tham gia vào rất nhiều các cuộc trao đổi cấp cao, có nhiều hỗ trợ lẫn nhau, và cho thấy các biểu hiện của sự hợp tác Nga-Trung Quốc trong những gì mà cả hai chính phủ gọi là quan hệ đối tác chiến lược của họ đang phát triển.

Mặc dù cả hai nước đã trải qua một sự hồi sinh về địa chính trị trong suốt hai thập kỷ qua, nhưng mối quan tâm an ninh Trung Quốc và Nga không hướng vào nhau mà lại tập trung vào các lĩnh vực  và các vấn đề khác nhau, với những trường hợp ngoại lệ đáng chú ý như duy trì ổn định ở Trung Á và ràng buộc các hoạt động hạt nhân của Bắc Triều Tiên .

Hầu hết các nhà hoạch định chính sách của Trung Quốc lo lắng về sự nổi lên của phong trào ly khai và khủng bố Hồi giáo ở miền tây Trung Quốc và tiềm năng về một cuộc đụng độ quân sự với Hoa Kỳ trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương, đặc biệt là Đài Loan và vùng biển các tranh chấp phía Nam Trung Quốc và Biển Đông Trung Quốc .

Ngược lại, các nhà phân tích Nga đều nhất thấy chủ nghĩa khủng bố ở Bắc Caucasus, duy trì ảnh hưởng tại châu Âu, và quản lý quan hệ an ninh của mình với Washington như là những thách thức an ninh chính của đất nước của họ.

Cả các chuyên gia quân sự Trung Quốc lẫn Nga đều nhận thấy một mối đe dọa quân sự ngắn hạn từ hai bên. Nhung chính phủ Nga thậm chí còn cung cấp lực lượng hải quân hiện đại, không quân và phòng không cho quân đội Trung Quốc, và tin tưởng rằng Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) sẽ chỉ sử dụng các hệ thống này đối với các nước khác. Ngoài ra, Trung Quốc và Nga đã giải quyết tranh chấp biên giới lâu dài của họ cũng nhưng cũng có sự kình địch của họ ở Trung Á, bán đảo Triều Tiên, và các khu vực khác.

Kể từ khi sự tan rã của Liên Xô đầu những năm 1990, Trung Quốc và Nga đã giải quyết được nguồn gốc những căng thẳng của họ thời Chiến tranh. Trải qua các cuộc đàm phán kéo dài, chính phủ hai nước  phần lớn đã không giải quyết được tranh chấp biên giới của họ và đã nổ ra  cuộc xung đột vũ trang tại biên giới cuối thập niên 1960 và đầu những năm 1970. Các tâm lý chống Trung Quốc của các chính trị gia ở Viễn Đông nước Nga đã cản trở khả năng của các đầu tiên của Tổng thống Nga, Boris Yeltsin, để thực hiện các tiến bộ đáng kể trong những năm 1990 trong việc phân định biên giới Nga-Trung Quốc. Đến khi Vladimir Putin, quản lý và tập trung đủ quyền lực chính trị tại điện Kremlin và giải quyết vấn đề biên giới bằng  một loạt các biện pháp kiểm soát vũ khí và giải trừ quân bị.

Hai lãnh đạo Trung Quốc và Nga cùng chia sẻ một cam kết, triết lý về chủ quyền nhà nước (không can thiệp) và toàn vẹn lãnh thổ (chống ly khai). 

Các quan chức Trung Quốc và Nga không chỉ trích chính sách của nhau trong các vấn đề đối nội và đối ngoại. Họ cũng đã ra nhiều tuyên bố chung kêu gọi một thế giới đa cực, trong đó không ủng hộ một nước nào đó (ví dụ, Hoa Kỳ) chiếm ưu thế. Trong vài năm qua, các nhà lãnh đạo của họ đã thường đổ lỗi cho người Mỹ quản lý kinh tế kém là nguyên nhân của suy thoái toàn cầu.

Họ thường xuyên ủng hộ cách giải quyết vấn đề một cách truyền thống trong các vấn đề chủ quyền quốc gia và không hoan nghênh những tác động từ bên ngoài. Bắc Kinh và Moscow phản đối các nỗ lực thúc đẩy nền dân chủ Mỹ, chương trình tên lửa quốc phòng Mỹ, và Washington cáo buộc kế hoạch quân sự hóa bên ngoài không gian .

Hai nước phấn đấu để duy trì quyền lực của Liên Hiệp Quốc, nơi mà các đoàn đại biểu Trung Quốc và Nga thường xuyên phối hợp để làm yếu đi các nghị quyết tìm cách áp đặt trừng phạt Miến Điện, Iran, Zimbabwe, và các chính phủ khác mà họ cho là thân thiện. Trong tháng 7 năm 2008, cuối cùng họ cũng phân định những mảnh đất cuối cùng của mình-4.300 km (2.700 dặm) biên giới, một trong những biên giới đất liền dài nhất thế giới, kết thúc một cuộc tranh chấp kéo dài nhiều thập kỷ.

Các quan chức Trung Quốc và Nga đã bày tỏ quan ngại về những nỗ lực của Hoa Kỳ và đồng minh của mình để tăng cường khả năng phòng thủ tên lửa đạn đạo của họ (BMD) . Họ cho rằng những hệ thống phòng thủ chiến lược, kết hợp với khả năng tấn công hạt nhân mạnh của Mỹ , có thể giúp Hoa Kỳ có được ưu thế hạt nhân đối với Trung Quốc và Nga.

Cả hai chính phủ cũng đã bày tỏ sự lo ngại về chương trình quân sự của Mỹ trong lĩnh vực không gian bên ngoài. Các chuyên gia Nga và Trung Quốc tuyên bố rằng Hoa Kỳ đang tìm cách có được các phương tiện để dàn xếp các cuộc tấn công trong không gian đối với các vệ tinh do thám Nga và Trung Quốc và tầm xa tên lửa đạn đạo, có quỹ đạo đi qua trên bầu khí quyển . Đáp lại, chính phủ Nga và Trung Quốc đã đề xuất sáng kiến ​​kiểm soát các  vũ khí khác nhau công khai nhằm ngăn chặn việc quân sự hóa không gian.

Các mối quan hệ quốc phòng song phương đã phát triển trong những năm gần đây để trở nên tốt hơn. Nhiệm vụ là hai nước láng giềng lớn và mạnh mẽ, các nhà lãnh đạo quân sự cấp cao của Nga và Trung Quốc hiện nay đáp ứng thường xuyên trong các vấn đề khác nhau.  Từ năm 1997, họ cũng đã tổ chức hàng năm các cuộc "tham vấn chiến lược" giữa các trưởng đại diện của họ . Trong tháng ba năm 2008, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc đã thiết lập một đường dây điện thoại trực tiếp với đối tác Nga. Trong tháng mười hai năm 2008, Trung Quốc và Nga đã tạo ra một đường liên kết trực tiếp.

Quan chức quốc phòng cấp cao của Nga và Trung Quốc cũng thường tham gia vào các cuộc họp giữa các lãnh đạo đứng đầu thường xuyên trong các cuộc họp liên chính phủ giữa Nga và Trung Quốc,  hội nghị thượng đỉnh song phương thực hiện khoảng một lần một năm. Họ cũng trao thường xuyên tại các kỳ họp của cuộc họp đa quốc gia, chẳng hạn như tại các cuộc họp của SCO, phiên họp thường xuyên cho các bộ trưởng quốc phòng. Các cuộc gặp  thậm chí còn phổ biến hơn ở bậc trung sĩ quan quân đội, đặc biệt là những người phụ trách đơn vị an ninh biên giới và các đơn vị quân sự tại nước láng giềng vùng lãnh thổ Trung Quốc và Nga.

Các chuyên gia quân sự Nga và Trung Quốc cũng tham gia vào các cuộc thảo luận thường xuyên trực tiếp liên quan đến chuyên môn chức năng của họ như truyền thông, kỹ thuật và bản đồ. Trao đổi học thuật  cũng thường xuyên xảy ra. Hơn 1.000 sinh viên Trung Quốc đã học tập và nghiên cứu ở hơn 20 học viện quân sự Nga từ năm 1996. Hai cộng đồng quốc phòng thực hiện một số trao đổi và cam kết lớn hơn . Các hoạt động nổi bật nhất là hai năm một lần thực hiện diễn tập quân sự lớn giữa hai bên từ năm 2005, nhưng những cuộc đụng độ quy mô nhỏ hơn cũng thường xuyên xảy ra.

Lãnh đạo Trung Quốc và Nga cũng đã phát triển và chia sẻ những quan điểm về khả năng tấn công  chính phủ trong lĩnh vực an ninh mạng. Chính phủ hai nước đã phát triển khả năng chiến tranh thông tin của họ và bây giờ có vô số các công cụ tấn công và phòng thủ trong lĩnh vực này.

Hơn nữa, phát hiện gần đây liên quan đến Trung Quốc trong các hoạt động gián điệp trên mạng cho thấy mức độ mà các tin tặc Trung Quốc đã thâm nhập vào mạng thông tin của phương Tây. Trong trường hợp của Nga, các cuộc tấn công không gian mạng chống lại Estonia, Georgia, và các nước khác minh họa cho khả năng tấn công rộng lớn có sẵn cho các lực lượng của nước này. Nga trong tháng 8- 2008 trong chiến dịch chống lại Georgia, lực lượng này đã thực hiện đặc biệt hiệu quả trong việc vô hiệu hóa cơ sở hạ tầng của Gruzia cũng như thể hiện một năng lực tiềm năng để gây thiệt hại vật chất rộng rãi.

Cả hai nước  đã được tiến hành khảo sát rộng lớn  các lỗ hổng kỹ thuật số của Mỹ và đã chuẩn bị chiến dịch nhắm mục tiêu theo kế hoạch để khai thác các lỗ hổng mạng Hoa Kỳ nếu cần thiết.

Trung Á có thể đại diện cho khu vực địa lý nơi mà lợi ích an ninh của Trung Quốc và Nga nhất chồng chéo lên nhau. Mặc dù Trung Quốc và Nga thường xuyên cạnh tranh cho Trung tâm cung cấp năng lượng châu Á và các cơ hội thương mại, chính phủ hai nước chia sẻ một mong muốn để hạn chế sự tiềm năng mất ổn định  trong khu vực. Họ đặc biệt lo sợ ly khai dân tộc ở vùng lãnh thổ biên giới của họ được hỗ trợ bởi các phong trào chính thống Hồi giáo ở Trung Á. Chính quyền Nga sợ viễn cảnh của sự bất ổn tiếp tục ở vùng Caucasus phía Bắc, đặc biệt là láng giềng Chechnya và Dagestan.Lãnh đạo Trung Quốc lo lắng về kích động ly khai người Duy Ngô Nhĩ Tân Cương ở khu tự trị.

Việc chia sẻ lợi ích an ninh khu vực giữa Bắc Kinh và Moscow có nghĩa là các quốc gia độc lập mới của Trung Á, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan, và Uzbekistan, đã trở thành một yếu tố nói chung thống nhất trong quan hệ Trung-Nga. Việc chồng chéo các lợi ích an ninh ở Trung Á  của họ đã thể hiện bản thân họ rõ ràng nhất trong Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO).

Kể từ khi thành lập vào năm 2001, SCO đã cơ bản có chức năng như một "nhà chung cư" Trung Quốc-Nga, cung cấp cho Bắc Kinh và Moscow một khuôn khổ đa phương tiện để quản lý quyền lợi của họ ở Trung Á. Hiện nay, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, và Uzbekistan cũng là thành viên đầy đủ, trong khi Ấn Độ, Iran, Mông Cổ và Pakistan có tư cách quan sát viên trong tổ chức.

Tuy nhiên, sự kết hợp hài hòa giữa Bắc Kinh và Moscow phát sinh chủ yếu là do sự lãnh đạo Trung Quốc xem xét các khu vực ưu tiên chiến lược không thấp hơn Moscow, mà vẫn coi Trung Á là một khu vực ảnh hưởng đặc biệt của Nga. Vấn đề quan tâm ngày càng tăng của Trung Quốc trong việc đảm bảo nguồn dầu và khí đốt ở Trung Á  có thể dẫn đến Bắc Kinh để xem xét lại chính sách của mình trong khu vực.

Mặc dù mối quan hệ của họ được cải thiện , nhưng Trung Quốc và Nga đã không thành lập một liên minh phòng thủ lẫn nhau và vẫn có xu hướng theo đuổi các mục đích khác nhau, nếu phần lớn các chính sách song song liên quan đến nhiều vấn đề. Nhưng trao đổi kinh tế giữa Trung Quốc và Nga vẫn còn rất nhỏ so với những nước dễ thấy giữa hầu hết các nước lớn ở châu Âu và Bắc Mỹ.

Sự phát triển đáng chú ý nhất trong mối quan hệ quốc phòng song phương của họ là sự suy giảm mạnh của vũ khí Nga bán cho Trung Quốc trong những năm gần đây. Sự cải thiện liên tục trong chất lượng và số lượng sản xuất quốc phòng của Trung Quốc  đã làm các quan chức Nga đối mặt với một sự lựa chọn khó khăn. Cho đến nay, chính phủ Nga đã từ chối bán các hệ thống vũ khí tinh vi nhất của họ, chẳng hạn như  tên lửa đạn đạo tầm xa , máy bay ném bom chiến lược, hoặc các hệ thống phòng thủ tên lửa cho Trung Quốc vì sợ rằng các vũ khí như vậy có thể phá vỡ sự cân bằng quyền lực ở Đông Châu Á.

Chính phủ Nga cũng đã từ chối bán vũ khí cho Trung Quốc như là các vũ khí chiến tranh cao cấp mặt đất, những thứ có thể giúp quân đội Trung Quốc chiếm ưu thế trong cuộc chiến mặt đất với Nga. Thay vào đó, Nga đã chuyển giao vũ khí tiên tiến chủ yếu cho chiến tranh hải quân và phòng không. Nga hạn chế có nghĩa là vũ khí Nga bán cho Bắc Kinh đã không có khả năng cho phép Trung Quốc để đánh bại quân đội nhiều nước với công nghệ tiên tiến như Đài Loan, Nhật Bản, hay Hoa Kỳ.

Giờ đây, sức mạnh ngày càng tăng của công nghiệp quốc phòng bản địa của Trung Quốc  đã giúp Bắc Kinh giảm sức mua trong việc cải thiện chất lượng chất lượng vũ khí từ thời Xô Viết từ Moscow, và bây giờ PLA chỉ quan tâm đến vũ khí tiên tiến nhất của Nga. Đã vậy chính phủ Nga  đến nay đã từ chối bán vũ khí như vậy vì sợ người Trung Quốc có thể sao chép công nghệ của họ và sử dụng nó để thiết kế vũ khí mà công ty Trung Quốc sau đó có thể bán cho các khách hàng tiềm năng khác của Nga với giá thấp hơn...

Sự chuyển đổi này có nghĩa là quan hệ song phương trong công nghiệp quốc phòng giữa Trung Quốc và Nga đã bị các nền tảng của quan hệ đối tác mới sau Chiến tranh Lạnh của họ đẩy đến một giai đoạn khác.  

Các quan chức Nga cũng đang ngần ngại không muốn chuyển giao công nghệ năng lượng hạt nhân tốt nhất  của họ và các sản phẩm tri thức khác mà có thể cho phép giảm chi phí sản xuất Trung Quốc để đẩy xuất khẩu của Nga từ các thị trường bên thứ ba.Phần còn lại của mối quan hệ năng lượng song phương của họ đều có vấn đề. Hai bên liên tục công bố  những giao dịch dầu khí tự nhiên,nhưng cho đến gần đây nó đã không thành hiện thực. Các công ty năng lượng Nga cố gắng để tạo ra khách hàng châu Âu và châu Á để đặt giá thầu đối với một người khác. Mặc dù cách tiếp cận này giúp tăng cường thúc đẩy thương lượng Nga, nó củng cố thêm sự nghi ngờ của Trung Quốc về độ tin cậy của Nga như một đối tác năng lượng dài hạn.

Chính phủ hai nước vẫn còn nghi ngờ về các hoạt động của nhau ở Trung Á, nơi mà các công ty nhà nước của họ kiểm soát  cạnh tranh với dầu mỏ và khí đốt. Các quan chức Trung Quốc đã kiên quyết từ chối xác nhận quyết định của Moscow công nhận Abkhazia và Nam Ossetia là các quốc gia độc lập, mà Nga có từ Georgia trong cuộc chiến tranh tháng tám 2008. Ở cấp xã hội, quan hệ giữa Trung Quốc bình thường và người Nga vẫn còn rất nhỏ mặc dù nhiều năm nỗ lực của cả hai chính phủ để thúc đẩy giao lưu nhân đạo và nghiên cứu ngôn ngữ các nước khác.

Trung Quốc chỉ trích sự thất bại của chính phủ Nga để bảo đảm an toàn và tôn trọng các quyền của công dân Trung Quốc làm việc tại Nga. Nga lần lượt khiếu nại ô nhiễm bởi Trung Quốc tràn vào lãnh thổ Nga và lo ngại rằng quy mô lớn dân cư của Trung Quốc nhập cư vào Viễn Đông nước Nga sẽ cho hậu quả lớn của miền đông nước Nga trên thực tế trở thành bộ phận của Trung Quốc.

Sau nhiều năm hy vọng sai lầm và những hợp tác thất vọng, Trung Quốc và Nga đã có những tiến bộ khiêm tốn  trong việc thiết lập quan hệ đối tác năng lượng dài hạn dự kiến ​​của họ. Mặc dù có những nỗ lực của Trung Quốc là đa dạng hóa nguồn cung năng lượng trong thập kỷ qua, cho đến năm 2009 họ đã không đạt được mục tiêu rằng Nga sẽ trở thành nhà cung cấp dầu lớn thứ tư của Trung Quốc, cung cấp 7,8% nhập khẩu của Trung Quốc trong năm 2009, tăng từ 6,3% trong năm 2008. Con số này hiện nay tăng thêm nhờ đến sự mở cửa của Siberia-Thái Bình Dương, đường ống dẫn dầu Đông Dương vào ngày 01 Tháng 1 năm 2011. Tuy nhiên, con số này thấp là đáng ngạc nhiên . Hơn nữa, các cuộc đàm phán về một đường ống dẫn khí đốt trực tiếp tự nhiên vẫn bị đình trệ do bất đồng về giá cả. Nga đã chỉ tạo ra  một phần nhỏ của khu vực mở rộng của Trung Quốc trong năng lượng hạt nhân.

Với khoảng cách địa lý giữa hai nước, thực tế rằng Nga là nước sản xuất dầu lớn nhất thế giới, và thực tế là Trung Quốc là nước nhập khẩu năng lượng lớn nhất thế giới và nền kinh tế phát triển nhanh nhất, có vẻ như Nga và Trung Quốc sẽ có liên kết sớm hơn. Nga có dầu và khí đốt tự nhiên, một trong số những nước lớn nhất trên thế giới,  với dự trữ năng lượng gần bằng  của Vịnh Ba Tư và châu Phi. Dầu và khí đốt từ các khu vực này chỉ có thể đến được Trung Quốc thông qua vùng biển quốc tế dễ bị ngăn chặn bởi lực lượng hải quân nước ngoài và cướp biển, trong khi năng lượng của Nga có thể nhập vào lãnh thổ Trung Quốc trực tiếp mà không cần phải đi qua lãnh thổ của bên thứ ba. 

Mặc dù có những thuận lợi và khuyến khích lẫn nhau khác để tăng cường hợp tác năng lượng song phương, nhưng hợp tác năng lượng Trung Quốc-Nga thật đáng ngạc nhiên là nó vẫn bị hạn chế. Những trở ngại kỹ thuật, không đồng nhất về giá, cơ sở hạ tầng giao thông không đầy đủ, và nghi ngờ lẫn nhau , Trung Quốc trong thời gian trước đã mua năng lượng của Nga ở mức tương đối thấp. Khi đánh giá mối quan hệ năng lượng giữa hai nước, điều quan trọng để phân biệt các hợp đồng cụ thể từ các tờ khai chỉ là ý định. Nhiều hiệp định song phương đã đạt được trong những năm gần đây, thường được mô tả như bản ghi nhớ hoặc khuôn khổ mục tiêu hiệp định , chỉ đơn thuần là diễn kịch cho bên thứ ba, chẳng hạn như Nhật Bản và châu Âu.

Mặc dù hiệp định biên giới năm 2008 đã ký, nhưng những căng thẳng liên quan đến biên giới Nga-Trung Quốc theo định kỳ lại xuất hiện trở lại, chẳng hạn như khi chính phủ Trung Quốc  biết được rằng hai tàu bảo vệ bờ biển của Nga đã đánh chìm một tàu chở hàng của Trung Quốc ngoài khơi bờ biển thuộc sở hữu của Nga vào ngày 15 Tháng Hai 2009. Những tiết lộ về vụ việc gây ra phản đối mạnh trong giới truyền thông Trung Quốc, mà chạy tít câu chuyện kể lại làm thế nào Nga đã chiếm đất của một đất nước Trung Quốc yếu kém trong thế kỷ 19 và trích dẫn ví dụ về cách đối xử tệ với dân Trung Quốc của người Nga đương đại . Các chính trị gia ở cả hai nước có thể vận động nhân dân đứng sau các vấn đề này để kích động phân biệt chủng tộc cực đoan và hận thù dân tộc.

Sự mất cân bằng thương mại của họ là một nguồn gốc của sự căng thẳng. Sự suy giảm vũ khí Nga bán cho Trung Quốc trong những năm gần đây đã chuyển sự cân bằng đáng kể đối với Nga. Trước năm 2007, Nga bị chồng chất các vấn đề từ giao hàng lớn năng lượng, vũ khí, và hàng công nghiệp khác và kể từ đó, các điều khoản của thương mại đã chuyển đáng kể  lợi nhuận cho Trung Quốc do sự sụt giảm trong việc Trung Quốc mua các hệ thống vũ khí và các mặt hàng khác cùng công nghệ cao . Hiện nay, xuất khẩu của Nga sang Trung Quốc áp đảo bao gồm nguyên liệu, đặc biệt là nguồn tài nguyên thiên nhiên như dầu mỏ và gỗ. Lượng dầu bán cho Trung Quốc thường chiếm một nửa giá trị xuất khẩu của Nga sang Trung Quốc.  

Khi giá cả của các mặt hàng này sụt xuống trong năm 2008, Nga đã có mức thâm hụt thương mại  13,5 tỷ USD với Trung Quốc. Sự hồi sinh trong giá năng lượng trong năm qua đã đẩy thặng dư về Nga, nhưng hoạch định chính sách Moscow  đang mong muốn giảm sự phụ thuộc vào xuất khẩu nguyên vật liệu , bằng cách làm sống lại sức mua của Trung Quốc trong các ngành hàng có giá trị cao, công nghiệp hàng hoá và dịch vụ.Nhưng Trung Quốc có thể là nguồn gốc của sự căng thẳng này bằng cách mua thêm vũ khí của Nga và các sản phẩm công nghệ cao.

Hợp tác đầu tư là một khu vực tụt hậu của các hợp tác đã thu hút sự chú ý của cả hai chính phủ. Trong năm 2009, đầu trực tiếp của Trung Quốc (phi tài chính) tại Nga chỉ lên tới  $ 413,000,000, nhưng thể hiện sự tăng trưởng 73,5 phần trăm so với năm trước.  Hầu hết danh mục đầu tư của Trung Quốc vốn chảy vào dệt may của Nga, gỗ, và khu vực nguyên vật liệu. Các bên đã soạn thảo, nhưng chưa thực hiện, một kế hoạch hợp tác đầu tư Trung-Nga, nó được thiết lập để tăng cường hợp tác lẫn nhau  trong đầu tư và tài chính. Chính phủ Nga đặc biệt háo hức để bảo đảm đầu tư Trung Quốc để giúp đạt được mục tiêu hiện đại hoá nền kinh tế Nga.Ngoài ra, các quan chức Nga muốn các công ty Trung Quốc để tham gia vào kế hoạch của chính phủ Nga, bán cổ phần nhà nước tại hàng trăm công ty lớn. Thông qua tư nhân hóa một phần, quan chức Nga hy vọng sẽ nhận được một dòng tiền mặt vào thời điểm khi tăng chi tiêu chính phủ và các khoản thu yếu đang đẩy mạnh thâm hụt sâu vào ngân sách. Một yếu tố có thể hạn chế quyền lợi của Trung Quốc là quá trình tư nhân có thể cần đến năm năm để thực hiện và chính phủ Nga vẫn sẽ giữ lại quyền sở hữu đa số và từ đó họ có thể kiểm soát được hầu hết các công ty.

Mặc dù có mối quan tâm lẫn nhau của họ về tham vọng chiến lược của Mỹ, chính phủ Trung Quốc và Nga đã không thực hiện bất kỳ sự hợp tác rộng rãi trong lĩnh vực này.Ví dụ, họ đã không gộp lại các nguồn lực quân sự và chuyên môn để khắc phục khả năng phòng thủ tên lửa đạn đạo của Mỹ (BMD), ví dụ, thực hiện nghiên cứu chung và chương trình phát triển để tạo ra được chia sẻ công nghệ chống BMD. Cũng như không có sự phối hợp để tạo áp lực đối với các nước khác ở châu Âu hay châu Á để tránh không triển khai BMD của Mỹ, thậm chí ở Trung Á hoặc Đông Bắc Á, khu vực mà vùng lãnh thổ biên giới Trung Quốc và Nga.

Ở Đông Á, Trung Quốc và Nga chia sẻ một mối quan tâm về tình hình chính trị, quân sự, và kinh tế phát triển trên bán đảo Triều Tiên, giáp biên giới hai nước. Đã vậy chính phủ hai nước đến nay phần lớn là theo đuổi chính sách độc lập, nhưng song song đối với cả Bắc và Nam Triều Tiên. Về ảnh hưởng, Bắc Kinh thích một vai trò chi phối, trong khi Moscow thường đấu tranh để duy trì ngay cả một vị trí hỗ trợ. Chính sách của họ đối với Nhật và Đài Loan cũng không được tích hợp. Bắc Kinh coi là quan hệ của nó với các nước này như là một trong những mối quan hệ song phương quan trọng nhất của nó, trong khi Moscow quản lý quan hệ với cả hai trạng thái gần như là một suy nghĩ.

Tại Trung Đông, chính phủ Trung Quốc và Nga cũng đã tiếp song song nhưng thường thiếu phối hợp trong các chính sách. Cả hai đều muốn bán vũ khí cho Iran, công nghệ năng lượng hạt nhân và các sản phẩm khác. Ngoài ra, Bắc Kinh và Moscow có bảo vệ Tehran tại Hội đồng Bảo an, trong khi cảnh báo chống lại bất kỳ tham vọng Iran có được vũ khí hạt nhân. Ngoài ra, cả hai đều phản đối cuộc chiến Iraq nhưng đã chia sẻ mối quan ngại rằng một khi quân đội Mỹ rút khỏi đất nước này có thể dẫn đến sự gia tăng của chủ nghĩa quân phiệt Hồi giáo trên khắp Trung Đông, có thể làm gián đoạn nguồn cung năng lượng của Trung Quốc và khơi đậy các cuộc nổi dậy Hồi giáo ở miền nam Nga. Như vậy đến nay hai bên không tìm cách để làm cho các vấn đề liên quan đến Iran hoặc Iraq là lĩnh vực chính cho hợp tác song phương Trung-Nga, và đó là điểm quan trọng của cuộc đối đầu với Washington.

Gần đây, Trung Quốc và Nga đã từ chối phối hợp trong chính sách của họ liên quan đến Libya hoặc biểu hiện khác ... không thích can thiệp quân sự của phương Tây trên cơ sở nhân đạo, và mối quan tâm về việc mất đi cơ hội có giá trị thương mại. Đã vậy Trung-Nga hợp tác trong cuộc chiến tranh Libya đến nay chủ yếu bao gồm các quan chức của chính phủ với lý do phản đối sự can thiệp của phương Tây.

Các giới hạn của chính sách ngoại giao thiếu hài hòa  giữa Trung Quốc và Nga cũng có thể thấy ở Nam Á, nơi mà hai chính phủ đã thông qua các vị trí khác nhau về các vấn đề quan trọng. Ví dụ, mặc dù các cải tiến gần đây trong quan hệ Trung Quốc-Ấn Độ, Nga quan hệ với New Delhi vẫn còn mạnh hơn nhiều so với giữa Trung Quốc và Ấn Độ, tranh chấp dai dẳng biên giới, sự khác biệt trong quan hệ an ninh của Ấn Độ ngày càng tăng với Hoa Kỳ, sự cạnh tranh về nguồn cung cấp năng lượng, và các nguồn khác của căng thẳng giữa Trung Quốc và Ấn Độ đã liên tục bị cản trở thực hiện tầm nhìn của một trục NewDelhi- Moscow-Bắc Kinh  trong thập kỷ vừa qua, đặc biệt là khi Thủ tướng Nga Yevgeny Primakov viếng thăm New Delhi vào năm 1998.

Quân đội Nga đã bắt đầu coi Trung Quốc như là một lý do tại sao Nga cần phải mua thêm tàu ​​chiến và giữ lại vũ khí hạt nhân chiến thuật (TNWs) bất chấp áp lực của Mỹ để thương lượng loại bỏ , ở vòng tiếp theo của cuộc đàm phán vũ khí chiến lược. Đó là khó khăn để duy trì một lực lượng quân sự chính quy ở Viễn Đông nước Nga, nhưng TNWs có thể giúp bù đắp cho sự thiếu hụt về số lượng. Tổng tư lệnh Hải quân Nga, Đô đốc Vladimir Vysotsky, cũng đã trích dẫn quan tâm đối với Bắc Kinh ở Bắc Cực là một lý do để xây dựng một hạm đội lớn hơn.(Chiến lược của Nga thường mô tả kiểm soát đối với khu vực Bắc Cực là một lợi ích quốc gia quan trọng và cơ bản để duy trì trạng thái năng lượng lớn của Nga trong thế kỷ 21). Cho đến gần đây, các nhà phân tích Nga đã tự tin về việc duy trì ưu thế quân sự với Trung Quốc trong ít nhất một thập kỷ tới, nhưng những gì cho thấy  gần đây về khả năng phòng thủ ngày càng tăng của Trung Quốc, kết hợp với một biểu hiện nhiều hơn đối đầu của ngoại giao Trung Quốc, xuất hiện để gây ra sự khó chịu tương tự ở Nga cũng như trong các quốc gia khác.

Richard Weitz, Tiến sĩ và Giám đốc Trung tâm Phân tích Chính trị-quân sự, Viện Hudson 

RIA Novosti